Wat is het legaliteitsbeginsel en hoe beschermt het je?

Wie foute dingen doet moet gestraft worden, dat leer je als kind natuurlijk al. Maar wat nu als de wet tussendoor veranderd wordt en je vooraf niet kon weten dat je fout zat? Daar kan jij natuurlijk zelf niks aan doen. Om daartegen beschermd te worden hebben we het legaliteitsbeginsel. Wat het precies is en hoe dit werkt? Mr. Chadd legt het hier uit!

De wet

Het legaliteitsbeginsel gaat in grote lijnen over twee dingen. Ten eerste moet de overheid zich te allen tijde aan de wet houden en mogen zij alleen dingen uitvoeren die ook daadwerkelijk in de wet staan. Zo mag een overheid niet ineens uit zichzelf besluiten om bepaalde nieuwe belastingen te gaan heffen als deze nog niet in de wet staan.

Wanneer was iets (il)legaal?

Een ander belangrijk onderdeel van het legaliteitsbeginsel waar we in de introductie van dit artikel al even over spraken is dat iemand alleen maar gestraft mag worden voor zaken die illegaal waren op het moment dat ze gebeurden.

Een voorbeeld, in 2019 is het illegaal geworden om tijdens het fietsen te WhatsAppen of anders met je telefoon bezig te zijn. Ook in 2018 was dit natuurlijk al wel gevaarlijk en konden daar ongelukken van komen. Als jij dus in 2018 hierop door de politie was betrapt dan kunnen ze je daar ook op dit moment (wanneer het nu wel illegaal is) geen boete voor geven, omdat appen op de fietsen op het moment dat jij het deed nog mocht.

Ditzelfde geldt ook bij grotere strafzaken in de strafmaat zelf. Zo is in 2004 de maximale tijdelijke straf voor moord verhoogd van 20 jaar naar 30 jaar. Het komt nog regelmatig voor dat er nu pas moorden van voor 2004 opgelost worden. Mensen die in deze moorden veroordeeld worden tot een gevangenisstraf kunnen dan dus ook geen 30 jaar gevangenisstraf krijgen, maar maximaal 20 jaar (of natuurlijk levenslang, wat ook in die tijd al wel een optie was).

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

De grondwet

Thorbecke

Strafrecht