Het middeleeuwse leenstelsel

Tijdens de middeleeuwen was het voor vorsten als keizer Karel de Grote niet te doen om alleen een groot rijk te besturen.

Zo waren er bijvoorbeeld nog weinig goede wegen en weinig communicatiemiddelen. Om toch grote gebieden ordelijk te kunnen besturen werd er veel gebruik gemaakt van het leenstelsel.

Wat was dit nu precies? En wat was het verschil tussen een leenman, een leenheer en een horige?

Leenheren en leenmannen

Gedurende de hele middeleeuwen, met name tussen 500 en 1200, zag je overal in Europa dat het leenstelsel gebruikt werd om grote stukken land te kunnen besturen. Een koning ( de leenheer ) gaf grote stukken land in ‘leen’ af aan een aantal leenmannen . Het leenstelsel wordt ook vaak feodalisme , of feodaal stelsel genoemd, wat verwijst naar het Latijnse ‘feudum’,  wat ‘leen’ betekent. De leenmannen, ook wel vazallen genoemd, zwoeren trouw aan hun leenheer, in ruil voor het land dat zij mochten beheren gaven ze de koning goede raad en hielpen hem als er oorlog was. Zij haalden belasting op binnen hun gebied, een deel hielden ze zelf, een deel was voor hun leenheer. Zo was dit systeem positief voor zowel leenheer als leenman: beiden werden rijker, en doordat zij elkaar trouw hadden gezworen waren zij ook meer beschermd als er ergens een oorlog uitbrak.

Het hofstelsel

Vaak waren de leenmannen zelf ook weer leenheren. Zo leende de koning land aan de belangrijkste adel (hertogen en graven) en leenden de hertogen en graven kleinere stukken land aan lagere adel (zoals bijvoorbeeld baronnen). Op die manier was er een duidelijke sociale rangorde, het stond vast wie het meeste macht had en wie het minste, het was bijna onmogelijk om hogerop te komen. Dat was zeker waar voor de mensen onderaan deze rangorde: de horigen . Horigen waren boeren die werkten op een hoeve (beschermde stukken grond) van een leenman. De grond was het eigendom van de leenman, maar de horigen mochten hier werken, in ruil voor een deel van de oogst die zij moesten afstaan aan de leenman. De horigen waren ook verplicht tot het uitvoeren van herendiensten .

Zo werkt de app

• Download nu

Dit waren verplichte taken op het hof (het grondgebied) van de leenman, bijvoorbeeld het werken op het akkerland van de leenman. Een horige had dus zelf geen grond, maar kon wel bezit hebben, bijvoorbeeld het deel van de oogst wat hij niet aan zijn heer hoefde af te staan. In ruil voor de belasting die hij betaalde en de herendiensten die hij uitvoerde, beloofde de leenman de horigen te beschermen, bijvoorbeeld van struikrovers. Er bestonden ook lijfeigenen , dit waren bijvoorbeeld struikrovers die gevangen waren genomen. Zij hadden geen recht op bezit, en moesten gedwongen werken op het hof, daarom wordt het lijfeigenschap ook wel de middeleeuwse variant van slavernij genoemd.

Oefenvraag

Wat was een horige, en waarom stemde hij in met het leven binnen het hofstelsel?

Geschiedenis, het blijft een ingewikkeld vak! Gelukkig kan onze 1-op-1 bijles je hier bij helpen!

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Edelmannen

Gelaagde samenleving

Hofstelsel en horigheid