Wat zegt de architectuur van het kerkgebouw over een kerk?

Je hebt kerken in allerlei soorten en maten, vaak zegt het uiterlijk van een kerk ook iets over de inhoud, er is vaak sprake van symboliek. Er zitten dan ook nog eens grote verschillen tussen Protestantse en Rooms-Katholieke kerken, dat verschil stamt van de Reformatie (16e eeuw) waarin deze twee stromingen binnen de christelijke kerk uit elkaar gingen. Welke soorten kerkgebouwen zijn er nu eigenlijk? En hoe herken je de bouwstijl van een kerk?

Verschillende bouwvormen

De eerste kerken waren vaak centraal van opzet, dit waren ronde of vierkante gebouwen waarin de preekstoel van de voorganger van de dienst centraal stond. Deze vorm zie je nog steeds vaak terug bij oosters-orthodoxe kerken in Oost-Europa, een bekend voorbeeld is de Hagia Sophia in Istanbul.

In West Europa wordt er vaker gebruik gemaakt van een rechthoekige basiliek, met een groot ‘schip’, het zitgedeelte van de kerk en daarboven de preekstoel en het ‘koor’ waar het belangrijkste altaar zich bevindt . Een variant hierop is de kruiskerk. Deze kerk heeft ook een groot schip, maar ook grote zijvleugels, hierdoor werd de positie van de voorganger van de kerk (in een katholieke kerk de priester) meer benadrukt. Qua vorm lijken protestantse en katholieke kerken vaak op elkaar, een belangrijk verschil is dat katholieke kerken vaak zijn gericht op het oosten, waar de belangrijkste locaties van het christendom zich bevinden, zoals de stad Jeruzalem.

Verschillende bouwstijlen

Naast de verschillende vormen van de kerken zijn er natuurlijk ook verschillende bouwstijlen, het is belangrijk om die van elkaar te kunnen onderscheiden. De meest bekende bouwstijlen zijn:

• Romaans: de Romaanse bouwstijl ontstond rond de 11e en 12e eeuw. De Reformatie had nog niets plaatsgevonden, dus deze kerken waren bijna altijd op het Oosten gericht. Deze kerken maakten voor het eerst gebruik van hoge torens, verder kenmerkten ze zich door ronde bogen en dikke muren.
• Gotiek: De Gotische bouwstijl ontwikkelde zich tussen de 13e en 15e eeuw. Door verbeterde bouwtechnieken kon men steeds hogere en meer spitse torens bouwen. Ook de bogen in de kerk werden spitser, en er werden dunnere muren en hogere ramen gebruikt. Een bekend voorbeeld is de Notre Dame in Parijs.
• Renaissance: Vanaf de zestiende eeuw werd de oudheid opnieuw ‘ontdekt’, dat kwam ook terug binnen de bouwstijl van de kerk, er werd gebruik gemaakt van Romeinse bogen en er kwam steeds meer kunst te hangen binnen de kerken. Dit begon in Italië maar deze bouwstijl verspreidde zich binnen katholieke kerken. Deze stijl combineerde met de Barok bouwstijl, deze werkte veel met overdadige en verschillende vormen binnen één gebouw (bijvoorbeeld een combinatie van ronde en spitse vormen). De Sint Pieterskerk in Rome is een voorbeeld van de combinatie tussen Renaissance en Barok.

Zo werkt de app

• Check de app

Binnen de protestantse kerk bleven de kerken vaak in de meer sobere stijlen, zij moesten niks weten van de steeds luxere katholieke bouwstijl. Tijdens de Beeldenstorm die in 1566 in Nederland plaatsvond hebben opstandige protestanten de inrichting van enkele, in hun ogen te opzichtige, katholieke kerken vernietigd.

Oefenvraag

Welke bouwstijl zal je nooit terugvinden bij een Protestantse kerk, maar wel bij een Katholieke kerk, en waarom?

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Christendom

Het humanisme

Kunst in de Gouden Eeuw