De Eerste Wereldoorlog

De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was destijds de meest vreselijke oorlog die de wereld gezien had, en heeft de kaart van Europa behoorlijk veranderd.

Mensen uit alle betrokken landen zagen eerst een mogelijke oorlog nog positief tegemoet, maar het bleek niet op zijn plaats.

Wat heeft deze oorlog, die ‘The Great War’ werd genoemd, veroorzaakt? Hoe verliep deze oorlog? En wat waren de gevolgen voor de rest van de geschiedenis?

De aanloop naar de Eerste Wereldoorlog

Er was lange tijd een machtsbalans in Europa: alle grootmachten waren ongeveer even machtig. Grootmachten waren landen als Engeland en Frankrijk die al eeuwen lang de dienst hadden uitgemaakt in Europa. Sinds 1870 kon ook het nieuwe Keizerrijk Duitsland, onder rijkskanselier Von Bismarck en keizer Wilhelm II gezien worden als een grootmacht. Een aantal omstandigheden zorgde ervoor dat de machtsbalans minder stabiel werd:

• De landen gingen met elkaar de strijd aan wie het machtigste land ter wereld zou worden, bijvoorbeeld door veel landen wereldwijd te koloniseren . Dit had ook te maken met de opkomst van het nationalisme in heel Europa: dit was een stroming waarbij het eigen land en volk werd gezien als het beste, nationalisten zetten zich hierbij vaak af tegen ‘vijandige’ buurlanden.

• Economisch gezien was het, mede dankzij de industriële revolutie , een periode van voorspoed, hierdoor was er genoeg geld en mogelijkheden om te vernieuwen op het gebied van wapens. In de strijd om wereldheerschappij investeerden alle grootmachten in hun militaire industrie: er werden veel nieuwe en dodelijke wapens gemaakt. Deze militaire competitie onderling wordt de wapenwedloop genoemd.
• De landen hadden onderling wel conflicten, maar met name rondom hun kolonies, bijvoorbeeld in Afrika. Om de vrede in Europa te bewaren gingen veel landen bondgenootschappen met elkaar aan: als het ene land dan werd aangevallen zou het andere land te hulp schieten. De Europese landen hoopten dat dit zou helpen de vrede in Europa zelf te bewaren.

Het begin en de voorloop van de Eerste Wereldoorlog

Juist deze bondgenootschappen bleken de belangrijkste aanleiding van de Eerste Wereldoorlog. Toen in 1914 de troonopvolger Frans-Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije (de belangrijkste bondgenoot van Duitsland) werd vermoord door een Servische actievoerder ontstond er een domino-effect. Oostenrijk-Hongarije verklaarde Servië de oorlog, Servië werd te hulp geschoten door haar bondgenoot Rusland. Hierdoor kwamen Oostenrijk-Hongarije en Rusland in conflict, en verklaarden ook bondgenoten van Oostenrijk-Hongarije (Duitsland) en van Rusland (Frankrijk en Engeland) elkaar de oorlog.

Zo werkt de app

• Download de app

Men zag deze oorlog eerst positief tegemoet: de nationalisten zagen dit als kans om te bewijzen dat hun land daadwerkelijk het beste was. Ook waren alle landen ervan overtuigd dat zij aan de winnende hand waren wat betreft de wapenwedloop. Zij dachten dat de oorlog niet lang zou duren en weinig slachtoffers zou vragen. Zo had de Duitse generaal Von Schlieffen bedacht dat zij binnen 6 weken Frankrijk konden veroveren door hen te verrassen via de Belgische grens. Vervolgens konden zij zich volledig richten op de oorlog aan het oostfront met Rusland. Dit plan mislukte echter: de grootmachten waren meer aan elkaar gewaagd dan zij hadden gedacht. Door wapens als mitrailleurs en het aanvallen met gifgas kon men aanvallers op een open veld op een ‘simpele’ wijze de baas. Men voerde oorlog vanuit de loopgraven: hier hadden de soldaten minder het risico geraakt te worden door mitrailleurs of aanvallen vanuit tanks of vliegtuigen. Het nadeel was dat er heel veel soldaten levens nodig waren om kleine vooruitgang op het slagveld te boeken. Hierdoor sloeg ook de sfeer aan het thuisfront in de landen om, naarmate de oorlog vorderde hoopte men steeds meer dat het snel afgelopen zou zijn.

Het einde van de Eerste Wereldoorlog

Omdat er weinig terreinwinst werd geboekt was er iets bijzonders nodig om de huidige situatie te doorbreken. Toen de Verenigde Staten zich in 1918 met veel soldaten en oorlogsschepen voegden bij de kant van de geallieerden was het voor de Duitse legerleiding duidelijk dat zij de oorlog niet meer konden winnen, en drongen zij aan op een wapenstilstand . Deze wapenstilstand kwam er vervolgens, en in 1919 werd de Vrede van Versailles ondertekend. Hierin werd Duitsland als hoofdschuldige van de oorlog aangewezen. Dit kon rekenen op veel onbegrip binnen Duitsland, zowel richting de andere Europese landen, als groepen binnen hun eigen land die te vroeg de witte vlag hadden gehesen, dat wordt ook wel de Dolkstootlegende genoemd. Dit veroorzaakte een periode van instabiliteit, gecombineerd met de economische crisis van de begin jaren ‘30 zorgde dit voor de omstandigheden waarin Hitler aan de macht kon komen en uiteindelijk de Tweede Wereldoorlog uitbrak.

Oefenvraag

Hoe komt het dat in veel landen de Eerste Wereldoorlog van tevoren positief tegemoet werd gezien?

Antwoord

Mede door nationalistische gevoelens (gevoelens van de superioriteit van het eigen land ten opzichte van andere landen) had men het gevoel dat de strijd snel voorbij zou zijn, en dat de oorlog snel gewonnen zou zijn. Ook overschatten veel landen hun eigen mogelijkheden: ze dachten de wapenwedloop gewonnen te hebben waardoor zij een groot voordeel in het gevecht zouden hebben ten opzichte van hun concurrenten.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Wat waren de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog?

Het Verdrag van Versailles

Nationalisme & nationaalsocialisme