Praesens en imperfectum
Praesens en imperfectum
Zoals je misschien al weet, zijn het praesens en imperfectum twee tijden in het Latijn.
Het praesens vertaal je met de tegenwoordige tijd , bijvoorbeeld zo: ‘ Disco .’ – Ik leer. Het imperfectum vertaal je met de onvoltooide verleden tijd , bijvoorbeeldo zo: ‘ Discebam .’ – Ik leerde.
Hieronder vind je alles wat je moet weten over het imperfectum!
Stammen
In het latijn vallen de meeste werkwoorden onder 4 stammen. Soms verschillen ze in hoe ze verbogen worden, dus een werkwoord van de ene stam heeft soms een andere vorm dan een werkwoord van de andere stam!
De stammen worden gekenmerkt door een letter. Dit is de letter waarop de stam van het werkwoord eindigt. Je verbuigt werkwoorden door de stam te nemen en er een uitgang aan toe te voegen.
Je hebt de a-stam, met bijvoorbeeld het werkwoord vocare. Wanneer je dit werkwoord vervoegt, eindigt de stam op een a: voca-. Hiermee maak je de verschillende vervoegingen.
Je hebt ook de i-stam, zoals bij audire (audi-).
Dan is er de e-stam, zoals bij monere (mone-).
De laatste stam is de medeklinkerstam, waarbij de stam van het werkwoord op een medeklinker eindigt, zoals bij vincere (vinc-).
Verbuigingen praesens
In het Latijn zijn er 6 combinaties van getal (enkelvoud of meervoud) en persoon (1e, 2e of 3e persoon): ik, jij, hij/zij/het, wij, jullie, zij. Dat is dus net zoals in het Nederlands.
In het Latijn krijgen de werkwoorden een specifieke uitgang per combinatie en per tijd. Deze moet je uit je hoofd leren, want je komt ze in bijna elke zin tegen!
Allereerst kijken hoe de de a-stam verbuigt in het preasens, met de vertaling erbij:
| voc-o | ik roep |
| voca-s | jij roept |
| voca-t | hij/zij/het roept |
| voca-mus | wij roepen |
| voca-tis | jullie roepen |
| voca-nt | zij roepen |
| vocare | infinitivus; roepen |
In het preasens heb je altijd de uitgangen -o, -s, -t, -mus, -tis, -nt. Bij de ik-vorm krijg je ”voco”, omdat de Romeinen “vocao” niet konden uitspreken. Daardoor is de stam daar verkort tot “voc”.
Wil je deze uitgangen makkelijk onthouden? Check dan dit filmpje!
Dit zijn de uitgangen voor de andere stammen:
| e-stam | i-stam | mk-stam |
| mone-o | audi-o | vinc-o |
| mone-s | audi-s | vinc-i-s |
| mone-t | audi-t | vinc-i-t |
| mone-mus | audi-mus | vinc-i-mus |
| mone-tis | audi-tis | vind-i-tis |
| mone-nt | audi-u-nt | vinc-u-nt |
| monere | audire | vincere |
Let op de extra i of u die wordt toegevoegd in de medeklinkerstam (mk-stam) en op de extra u die audi-u-nt krijgt. Dit heet een bindvocaal . Het is een extra letter om de uitspraak makkelijker te maken. De mk-stam krijgt in de infinitivus geen i, dat hebben alleen werkwoorden uit de i-stam.
Nu kijken we naar de uitgangen van het praesens passief . Weet je niet zo goed meer wat dit is? Check dit artikel!
| a-stam | e-stam | i-stam | mk-stam | vertaling |
| voc-or | mone-or | audi-or | vinc-or | ik word geroepen |
| voca-ris | mone-ris | audi-ris | vinc-e-ris | jij wordt geroepen |
| voca-tur | mone-tur | audi-tur | vinc-i-tur | hij/zij wordt geroepen |
| voca-mur | mone-mur | audi-mur | vinc-i-mur | wij worden geroepen |
| voca-mini | mone-mini | audi-mini | vinc-i-mini | jullie worden geroepen |
| voca-ntur | mone-ntur | audi-ntur | vinc-u-ntur | zij worden geroepen |
| vocari | moneri | audiri | vinci | geroepen worden |
De standaard uitgangen van het passivum zijn dus: -or, -ris, -tur, -mur, -mini en -ntur.
Vormen waar je op moet letten zijn de 2e persoon enkelvoud en de infinitivus van vincere: vinceris heeft de bindvocaal ‘e’, terwijl de 2e persoon ev in het activum een ‘i’ heeft als bindvocaal: vincis. Ook krijgt iedere infinitivus passief uit de mk-stam geen -ri als uitgang.
Imperfectum
De eerstvolgende vorm is het imperfectum. Afhankelijk van de stam, krijgt deze vorm de uitgang -ba-m, -ba-s, -ba-t of -eba-m, -eba-s, eba-t. De uitgangen eindigen in het imperfectum dus altijd op -m, -s, -t, -mus, -tis, -nt.
Activum:
| a-stam | e-stam | i-stam | mk-stam | vertaling vocare |
| voca-ba-m | mone-ba-m | audi-eba-m | vinc-eba-m | ik riep |
| voca-ba-s | mone-ba-s | audi-eba-s | vinc-eba-s | jij riep |
| voca-ba-t | mone-ba-t | audi-eba-t | vinc-eba-t | hij/zij riep |
| voca-ba-mus | mone-ba-mus | audi-eba-mus | vinc-eba-mus | wij riepen |
| voca-ba-tis | mone-ba-tis | audi-eba-tis | vinc-eba-tis | jullie riepen |
| voca-ba-nt | mone-ba-nt | audi-eba-nt | vinc-eba-nt | zij riepen |
| – | – | – | – | (er is geen infinitief in het imperfectum) |
Passivum:
| a-stam | e-stam | i-stam | mk-stam | vertaling vocari |
| voca-ba-r | mone-ba-r | audi-eba-r | vinc-eba-r | ik werd geroepen |
| voca-ba-ris | mone-ba-ris | audi-eba-ris | vinc-eba-ris | jij werd geroepen |
| voca-ba-tur | mone-ba-tur | audi-eba-tur | vinc-eba-tur | hij/zij werd geroepen |
| voca-ba-mur | mone-ba-mur | audi-eba-mur | vinc-eba-mur | wij werden geroepen |
| voca-ba-mini | mone-ba-mini | audi-eba-mini | vinc-eba-mini | jullie werden geroepen |
| voca-ba-ntur | mone-ba-ntur | audi-eba-ntur | vinc-eba-ntur | zij werden geroepen |
| – | – | – | – | (er is geen infinitief in het imperfectum) |
Let op dat bij de passieve vormen de ‘o’ van ‘-or’ wegvalt bij het imperfectum.
Probeer nu zelf uit te vinden van de volgende vormen waar hij hoort in de rijtjes. De eerste is alvast gegeven. Als je geen woordenboek hebt, kun je de woorden opzoeken op nl.glosbe.com. Dat is een erg handig online woordenboek!
- Delebam ———1e persoon enkelvoud imperfectum actief
- Terrebamini
- Tero
- Hilabant
Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:
Werkt u in het vo of mbo? Plan direct een vrijblijvende demonstratie in!
We laten u graag geheel vrijblijvend zien hoe Mr. Chadd werkt, hoe het kan worden ingezet en wat de meerwaarde is. Dit doen we in een fysieke of online afspraak van zo'n 30 minuten. Let op! Deze demonstratie is alleen bedoeld voor mensen die werkzaam zijn in het vo of mbo, NIET voor leerlingen!
Meer informatie over Mr. Chadd
Laat hieronder uw gegevens achter en we sturen u geheel vrijblijvend meer informatie over Mr. Chadd op!
Werkt u in het vo of mbo? Neem contact op!
Bent u benieuwd naar de voordelen van Mr. Chadd of heeft u andere vragen? Laat uw gegevens achter en wij nemen zo snel mogelijk contact op.