De Koude Oorlog was in volle gang en de angst voor het communisme in de Verenigde Staten was enorm.

De Engelse term Red Scare (‘Rode Angst’), ook wel eens Red Menace (Rode Dreiging) genoemd, is een begrip dat slaat op de panische angst voor het communisme in de Verenigde Staten in de twintigste eeuw.

Wat als de Rode vijand de wereld wist over te nemen en steeds meer landen in handen van het communisme zou vallen? In de Amerikaanse politiek werd alles op alles gezet om de gewone burger bang te maken voor het communisme om koste wat kost te voorkomen dat het communisme zich verder uit zou breiden.

De dominotheorie die werd bedacht door de Amerikaanse president Eisenhower is een typisch kind van de denkwijze in de Koude Oorlog.

Containmentpolitiek

Al eerder in de geschiedenis was door een Amerikaanse president in een speech een directe bedreiging gegeven aan het adres van het communisme. In 1947 werd door president Truman de containmentpolitiek geformuleerd in de Truman-doctrine. Containment betekent indamming. Het idee achter deze containmentpolitiek was de macht van communisme in te dammen in Europa en verdere uitbreiding van communisme te voorkomen. Er werd economische en militaire steun beloofd aan landen die bedreigd werden met het communisme, zoals Griekenland en Turkije vanwege de dreiging van de communistische Sovjet-Unie. Daarnaast werd er Marshallhulp geboden aan landen wiens economie enorm verzwakt was door de Tweede Wereldoorlog. Het Marshallplan (1947) bestond uit een grote hersteloperatie om West-Europese landen te helpen met de wederopbouw. Er werd geloofd dat wanneer landen economische of militaire steun zouden krijgen van de Verenigde Staten, zij steeds meer afhankelijk zouden worden van het kapitalisme en minder kwetsbaar werden om overgenomen te worden door een communistische regering.

De stap naar Azië

In de jaren ’50 verplaatste de blik van de Verenigde Staten van Europa naar Azië. De angst voor de expansie van communisme in Azië werd steeds groter, als gevolg van de revolutie in China die de communistische Mao Zedong aan de macht had gesteld (1949). Amerika vreesde dat ook andere landen in Azië voor het communisme zouden vallen. Deze angst werd door Eisenhower geformuleerd in de dominotheorie: wanneer één land in Zuidoost-Azië zou communistisch zou worden, zouden andere landen in de regio snel volgen. Eén voor één zouden deze landen als dominosteentjes in de handen van het communisme vallen. Wanneer een Westers land zich terug zou trekken uit een land waar een communistische beweging actief was, dan zou dit land onvermijdelijk communistisch worden en dan zou dit ook directe gevolgen voor de omliggende landen hebben.

De Koreaoorlog

Als gevolg van deze overtuiging wilde het Westen koste wat kost voorkomen dat een land in Zuidoost-Azië in communistische handen zou vallen. Toen in 1950 het communistische Noord-Korea, met medeweten van Stalin en Mao Zedong, onverwacht het zuiden binnenviel, twijfelde Amerika dan ook geen moment om het zuiden te steunen met militaire hulp. De Amerikanen waren geschokt en zagen in de aanval het bewijs dat het communisme de wereld probeerde te veroveren. Het ging volgens president Truman niet om een lokale burgeroorlog, maar om het beschermen van de wereld tegen verspreiding van het communisme. De Amerikaanse troepen slaagden er aanvankelijk in om de Noord-Koreanen terug te dringen, maar toen Noord-Korea steun kreeg van China werden de geallieerden weer teruggedrongen. Uiteindelijk werd in 1953 een wapenstilstand gesloten tussen Noord- en Zuid-Korea. Op de 38e breedtegraad loopt sindsdien een demarctielijn en een gedemilitariseerde zone, wat de grens tussen beide landen vormt.

Zo werkt de app

• Download de app

De Vietnamoorlog

Vietnam maakte tot 1954 deel uit van het Franse Rijk, maar wilde erg graag onafhankelijk zijn en één land vormen. Daarnaast faalde het Franse beleid in Indochina omdat zij niet de macht in de koloniale landen wisten te behouden. Na de Tweede Wereldoorlog brak er een oorlog in Vietnam uit tussen Frankrijk en de communistische Vietminh, een verzetsbeweging onder Ho Chi Minh, die de Franse bezetters uit het land wilde verdrijven. Dit lukte in 1954 toen de Fransen zich terugtrokken uit Vietnam.

Er werd besloten Vietnam te verdelen in een noordelijk, communistisch deel en een zuidelijk, democratisch deel, met het idee om de beide landsdelen na verkiezingen te herenigen. Echter gebeurde dit niet omdat de Verenigde Staten bang waren dat er een communistisch regime aan de macht zou komen. De Amerikanen namen uiteindelijk het gezag over in Vietnam, waarmee Amerika, de grote voorstander van democratie, dus eigenlijk de democratische wil van Vietnam onderdrukte.

Toen de beloofde hereniging van Vietnam uitbleef, probeerde Noord-Vietnam het zuiden gewapend in bezit te nemen. Hierdoor ontstond in 1957 een oorlog met Zuid-Vietnam, dat door Amerika nu ook militair gesteund werd. Onder de Amerikaanse presidenten Kennedy (1960-63) en Johnson (1963-68) leidde dit tot de Vietnamoorlog. Bombardementen op het noorden en gebruik van chemische wapens zoals napalm richtten zware verwoestingen aan. Onder de druk van wereldwijde protesten besloot de regering onder president Nixon de Amerikaanse troepen geleidelijk uit Zuid-Vietnam terug te trekken. In Parijs bereikten de Verenigde Staten hierover in 1973 een akkoord met Noord-Vietnam. Vlak hierna werd Zuid-Vietnam, nu aan zijn lot overgelaten, door de Noord-Vietnamezen onder de voet gelopen. Er ontstond onder de bevolking een grote stroom vluchtelingen, die – niet ten onrechte – bang waren voor wraakacties van het nieuwe regime.

De gevolgen van de Vietnamoorlog waren reusachtig. Het totaal aantal dodelijke slachtoffers wordt geschat op 3,5 tot 4 miljoen, waarvan ongeveer 2,5 miljoen burgerslachtoffers. De Amerikanen verloren tussen de 48.000 en 58.000 soldaten en de Noord- en Zuid-Vietnamezen verloren samen tussen de 380.000 en 900.000 soldaten.

De Vietnamoorlog leidde tot grote politieke instabiliteit in Azië. Zo kwam in Vietnam een communistisch bewind aan de macht en in Cambodja maakte de communistische Pol Phot in de jaren ‘70 een geschatte twee miljoen slachtoffers maakte met zijn Rode Khmer-schrikbewind. Het door de Verenigde Straten gebruikte Agent Orange, waarmee de oerwouden ontbladerd werden om de guerrilla’s te kunnen ontdekken, heeft nog decennialang impact gehad door de vele misvormde kinderen (vaak met misvormde en open ruggen), gehandicapten, miskramen en kanker die dit middel in Vietnam veroorzaakte en nog steeds veroorzaakt. De Vietnamoorlog was voor de Verenigde Staten zelf een nationaal trauma dat nog lang na bloedde. Duizenden veteranen kampten voor de rest van hun leven met oorlogstrauma’s.

Naast de Koreaoorlog staat de Vietnamoorlog bekend als een gebeurtenis waarbij de communistische regimes en de kapitalistisch-democratische regimes elkaar militair troffen. Deze oorlogen staan beide bekend als proxy-oorlogen. Dat houdt in dat er een oorlog gevoerd wordt in een ander land dan waar de werkelijke ideologische strijd plaatsvindt. In de Korea- en Vietnamoorlog waren de Sovjet Unie, China en de Verenigde Staten de grootmachten die als achterman optraden en militaire en economische steun boden, zonder dat zij daadwerkelijk konden worden aangekeken op het verloop van de oorlog.

Kom je er toch nog niet helemaal uit of heb je nog verdere vragen? Stel je vraag bij Mr. Chadd! Onze slimme coaches helpen je graag verder!

Oefenvraag

Leg uit hoe Amerika de expansie van het communisme probeerde te stoppen.

Antwoord

De achterliggende gedachte was de containmentpolitiek, onder deze politiek en de dominotheorie, kregen landen die dreigden te vallen voor het communisme militaire en economische hulp. Daarnaast kregen West-Europese landen economische steun onder de Marshallhulp wat leidde tot economische afhankelijkheid naar Amerika.

Leerlingen die hier vragen over hebben, keken ook naar:

Tonkin-resolutie

Koude Oorlog: waar draaide dit om?

Wapenwedloop